Uit wetenschappelijk onderzoek en uit de dagelijkse praktijk blijkt dat zelfs bij mensen met vergevorderde dementie nog lerend vermogen aanwezig is. Denk aan het leren gebruik maken van een rollator, of de namen van zorgverleners. Bij dementie worden de hersenen steeds verder aangetast en gaan die hersenen steeds slechter functioneren. Toch zijn er altijd delen van de hersenen die niet aangetast zijn. Hierdoor kunnen mensen met dementie nog steeds leren.

Bewust en onbewust leren

Bewust leren is het leren zoals we dat op school en in trainingen doen. Bewust leren gaat bij mensen met dementie steeds verder achteruit en werkt na verloop van tijd vrijwel niet meer.

Het onbewuste leren, ook wel automatisch leren genoemd, blijft daarentegen bij mensen met dementie veel langer functioneren. Ieder mens past deze leervorm dag in dag uit ongemerkt toe.

De vormen van automatisch leren:

1. Foutloos leren: het gaat erom dat je fouten voorkomt en vermijdt. Bij foutloos leren gaat het erom dat je alles samen doet. Herhaling en inslijpen zijn van groot belang. Zoveel mogelijk aansluiten op het reeds bestaande gedragsrepertoire en het leerproces in kleine stappen nemen is belangrijk.

2. Emotieleren: je maakt gebruik van het feit dat het gevoelsleven bij de meeste mensen met dementie vooruitgaat. Door bijvoorbeeld bewust positieve emoties toe te voegen aan essentiële gebeurtenissen of locaties kan bijvoorbeeld een bepaalde route worden aangeleerd.

3. Associatieleren: gaat om gebruik maken van nog aanwezige associaties. Van belang is om gebruik te maken van alle zintuigen. Bijvoorbeeld de geur van vers brood zal meer effect hebben, dan zeggen ‘zullen we gaan eten’. Ook een geautomatiseerde pillendoos die een piepje geeft is goed aan te leren door mensen met dementie.

4. Operant leren: belonen en straffen staat centraal. Deze leervorm passen wij als mensen waarschijnlijk het meest toe in ons leven. Bij belonen gaat het om resultaat te bereiken, complimenten ontvangen, trots zijn, serieus genomen worden. Bij straffen gaat het om geen resultaat te bereiken, negeren, een boze blik en overnemen. Operant leren wordt ingezet om gedrag van mensen te beïnvloeden.

Resultaten

De resultaten van een bewust gebruik van dit lerend vermogen bij mensen met dementie kunnen heel goed zijn. De kwaliteit van leven kan sterk toenemen. Iemand kan langer zelfstandig functioneren, leren met hulpmiddelen omgaan, actiever worden en gedrag kan worden aan-en afgeleerd.

Toepassen of niet?

Wellicht heb je iemand in je omgeving met dementie, en wil je de theorie toepassen. Natuurlijk staat de persoon met dementie centraal. Maar ook de vraag ‘hoe houd ik het als familielid zolang mogelijk vol’ kan een goede reden zijn om bewust met automatisch leren aan de slag te gaan. De rol van familie en beroepskrachten is cruciaal. Een goede sfeer, complimenteren, consequent zijn en heldere doelen stellen zijn belangrijke aandachtspunten. Neem voor meer informatie contact op met het Geriatrisch Onderzoek en Advies Centrum (GOAC).

Bron: Ruud Dirkse, DAZ (Dirkse Anders Zorgen)